Spotkanie Erudytów 30.10.25

30 października odbyło się kolejne z cyklicznych spotkań Klubu Gimnastyki Umysłu Erudyta.

Na początek obecni rozmawiali o tym, co się działo w mieście od poprzedniego spotkania: wydarzeniach, na których byli oraz remontach budynków i ulic. Opowiadali też, gdzie się wybrali i co zwiedzali na jesiennych wycieczkach w ramach UTW i nie tylko. Następnie dyskutowano na temat ciekawostek dotyczących hymnu Polski (pojawił się nawet rubaszny dowcip o jego twórcy).

 

Niemal z zaskoczenia nas wzięła pora rozgrzewki, którą zaczęliśmy od kart pracy, przygotowanych pieczołowicie przez Pana Stanisława. Zadania były bardzo różnorodne i obejmowały m.in.:

-> określenia związane z teatrem, które trzeba było połączyć z definicjami.

-> mini diagramy w kształcie krzyży, które należało uzupełnić w środku sylabą tworzącą dwa słowa (jedno poziomo i jedno pionowo).

-> anagramy z przeciwieństwami.

-> podchwytliwe pytania.

-> związki frazeologiczne.

Następnie przeszliśmy do krzyżówek – ponownie w różnych kształtach i pisane chyba w każdą możliwą stronę. Mieliśmy przy tym dużo frajdy, a czas minął nam niepostrzeżenie.

 

Główny temat prelekcji był w pewien sposób powiązany z tym z poprzedniego spotkania – tym razem słuchaliśmy o dinozaurach (niektóre też oglądaliśmy). Oto, czego się dowiedzieliśmy:

- -> określenie „Dinosauria” zostało formalnie użyte po raz pierwszy w 1842 przez paleontologa Richarda Owena, który użył tego terminu do określenia „odrębnego plemienia lub podrzędu gadów Sauria”; nazwa pochodzi od greckich słów „deinos” („straszny”, „potężny”, „wzbudzający lęk”) oraz „sauros” („jaszczurka” lub „gad”).

- -> do września 2008 odkryto, skatalogowano i nazwano 1047 różnych gatunków, z czego ponad połowa to tzw. nieptasie dinozaury (w 2006 szacowano, że nieptasich dinozaurów było około 1850 różnych gatunków).

- -> mamy dwa główne podziały dinozaurów:

     a. ze względu na główne miejsce życia/ bytowania:

          -> pterozaury - gady latające,

          -> plezjozaury (Plesiosauria) – rząd wymarłych wodnych gadów z nadrzędu Sauropterygia – płetwojaszczurów,

          -> dinozaury lądowe.

     b. ze względu na rodzaj pożywienia:

          -> teropody - dwunożne i w większości mięsożerne: drapieżniki i padlinożercy (np. tyranozaur, allozaur),

          -> roślinożerne: Zauropodomorfy (np. brachiozaur, diplodok), Ceratopsy (np. triceratops)

- -> pojawiły się w triasie, około 237 milionów lat temu (wyewoluowały mniej więcej 20 milionów lat po wymieraniu permskim, które wyeliminowało według szacunków 95% życia na Ziemi); stanowiły dominującą grupę kręgowców lądowych od początku jury (ok. 201 milionów lat temu) do końca kredy (66 milionów lat temu), czyli 135 milionów lat. W czasie tym ziemia nie była jeszcze podzielona na kontynenty (Pangea).

- -> do zniknięcia większości linii doprowadziło tzw. wymieranie kredowe*, w czasie którego wymarło 3/4 gatunków roślin i zwierząt żyjących na Ziemi ( z dinozaurów przetrwały ptaki Neornithes, krokodyle, żółwie, jaszczurki, węże, sfenodonty i Choristodera).

- -> wymieranie spowodowało uderzenie masywnej planetoidy (śr. około 10 km), co wywołało katastrofalne efekty dla globalnego środowiska, w tym przedłużającą się zimę czy megatsunami. Hipotezę impaktu potwierdziło odkrycie mierzącego 180 km krateru Chicxulub koło Meridy, na granicy Zatoki Meksykańskiej i półwyspu Jukatan (późne lata 70. XX w.).

     - przyjmuje się, że rośliny, polegające na fotosyntezie, doznały spadku liczebności bądź wyginęły, gdy pył atmosferyczny zasłonił słońce i odciął im dopływ energii słonecznej, co w linii prostej doprowadziło do wymarcia roślinożerców.

- -> wg niektórych naukowców wymieranie spowodowały bądź spotęgowały inne czynniki, jak erupcje wulkaniczne, zmiany klimatyczne czy zmiany poziomu morza i był to długotrwały proces – zamiast kilku do kilku tysięcy lat (w przypadku impaktu), sądzą, że rozpoczął się on już na kilka milionów lat przed końcem kredy.

Na stronie National Geographic można przeczytać najnowsze ustalenia nt. dinozaurów, w tym o końcowym etapie ich życia (https://www.national-geographic.pl/przyroda/nowe-dowody-pokazuja-ze-dinozaury-mialy-sie-swietnie-az-do-chwili-uderzenia-asteroidy/).

 

*W fanerozoicznych dziejach życia na Ziemi zidentyfikowano osiemnaście wydarzeń o charakterze „wielkich wymierań”, z czego pięć największych określa się jako «wielką piątkę» (ang. big five):

          -> wymieranie ordowickie – ok. 438 mln lat temu;

          -> wymieranie dewońskie – ok. 374 mln lat temu;

          -> wymieranie permskie – ok. 251,9 mln lat temu, największe w fanerozoiku;

          -> wymieranie triasowe – ok. 201 mln lat temu;

          -> wymieranie kredowe – ok. 66 mln lat temu;

Mówi się też o «szóstej katastrofie» - wymieraniu gatunków spowodowanych działalnością człowieka.

 

Na zakończenie spotkania obecni rozluźnili się przy muzycznym quizie na skojarzenia. Odpowiadaliśmy między innymi co „płonie u Niemena” („stodoła”), kto „puka do drzwi u Kasi Sobczyk” („hipopotam”), czy „Rinn rozpacza, że ich nie ma” („prawdziwi mężczyźni”).

W dobrych humorach ustalono termin kolejnego spotkania na 13 listopada, jak zawsze w Czytelni „Fabryka Kreatywności” o godzinie 10.30.

Przypominamy, że spotkania mają charakter otwarty, a „świeża krew” jest zawsze mile widziana.